İNSANIN DEĞERİ VE ÖNEMİ

 İnsan denen varlık gerek maddi gerek manevi yönü itibarıyla yaratıkların en mükemmelidir.Kur’an-ı Kerim'in ifadesiyle o en güzel biçimde (ahsen-i takvim üzere )yaratılmış .Allah Teala ona kendi ruhundan üflemiştir.Meleklere insana secde etmeleri emredilmiş .Hiçbir varlığın yüklenmeğe cesaret edemediği “emanet”i insan yüklenmiştir ve o Allah tarafından yer yüzünde “halife” kılınmaya layık bulunmuştur.

Allah’ın isim ve sıfatlarının tecellisi diğer varlıklarda münferit ve dağınık iken , insanda topluca ve tam olarak bulunur.Tasavvuf düşüncesine göre , yaratıkların var edilmesinin asıl sebebi, insanın var olmasıdır.İnsan hilkatin illet-i gaiyesidir.İnsan kainat ağacının meyvesidir.Gaybi’ye göre:

Birağaçtır bu alem meyvesi olmuş adem

Meyvedir maksud olan sanma ki ağaç ola

İnsan dışındaki hemen her şey gökler, yerler, denizler ve oralarda bulunanlar, insanın emrine ve hizmetine sunulmuş durumdadır.

Hz.ali efendimiz şöyle der:”Sen kendiniküçük bir cisim zannedersin,oysa sende büyük bir alem gizlidir.”

Mehmet Akif bumeşhur ifadeyi şuşekilde şiire aktarmıştır:

“Haberdar olmamışsın kendizatından hala

“Muhakkar birvücudum” dersin ey insan fakat bilsen

Senin mahiyyetin hatta meleklerden ulvidir

Avalim sende pinhan, cihanlar sende matvidir.”

Şeyh Galip şöyle seslenir:

2Hoşca bak zatına kim zübde-i alemsin sen

Merdüm-i dide-i ekvan olan ademsin sen

Şunudemek ister:Ey insanoğlu kendini iyi tanı,kendinealıcı gözle bak!Göreceksin ki sen bütün alemlerin özüsünSen Kainatın gözbebeği durumunda olan insansın

Bütün bunlar insanın kendi değerini tanıması, üstünlüğüne uygun bir davranışa sahip olması; insanlıkla bağdaşmayacak tavırlardan sakınması için ortaya konan ifadelerdir.

Ancak insan türü bukadar değerli olmakla beraber, fert fert her birinin durumu aynı değildir.İnsan aynı zamanda zayıftır.,hırslı ve huysuzdur, azgınlaşmaya elverişlidir.Aşağıların aşağısına (esfel-i safiline)yuvarlanabilir.Nevar ki , herkes olabildiğince yükselme ve “olgun insan " olma imkanına sahiptir.Yeter ki , mayasındaki cevherin kıymetini bilerek , onu geliştirme çabası içinde olabilsin.

İnsan gönül sahibidir.Gönül bütün yüceliklerin kendisinde toplandığı yerdir.Gönül  “nazargahı ilahidir.”Allah’ın baktığı , O’nun imanının yuvalandığı yerdir.Onun için gönül temiz olmalı , Allah’tan başka şeylerin sevgisi oraya sokulmamalıdır.

Tasavvuf düşüncesi insanı alabildiğince yüceltmiş, hatta “insan-ı kamil”(olgun,ergin insan)motifiyle onu kainatın eksenikabul etmiştir.Gerekli çalışmalarla, yaradılıştaki sivrilikleri yok edip, onların yerine iyi huyları koyarak ,her insan olgun bir seviyeye yükselebilir.