İMAM GAZALİ

Huccetül İslam Ebu Hamid Gazali (1058-1111)İslam düşünce tarihinin en önemli şahsiyetlerinden biridir.İranın kuzeyinde Horasan’ın Tus şehrinde doğmuştur.Selçuklu veziri Nizamül Mülk tarafından Bağdattaki Nizamiye medreselerinde  öğretim görevlisi olmuştur.Bu görevi dört yıl sürdürmüş.Meşgul olduğu zahiri ilimler, felsefe, kelam  ve fıkıh kendisini tatmin etmiyordu.Bunlar akılcı disiplinlerdi.Yaptığı en verimli iş öğrenci yetiştirmede bile , Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak için hareket ettiğini,şöhrete mağlup olduğunu farketti.EL-MUNKIZ adlı eseri bu macerayı anlatır.Gazali Tasavvuftan başka bir şeyin kendisini tatmin etmediğini anladı.Malını mülkünü dağıttı.Nizamiye medresesini ve Bağdat'ı terk etti.Şam’da Emeviyye camiinde iki yıl itikaf ve inziva hayatı yaşadı.İbadet ve tefekküre devam etti.Bir kısım kitaplarında anlattığı manevi-tasavvufi halleri bizzat tattı ve onlar üzerine derinlemesine düşündü.Bu arada İhyau Ulum’u yazdı.Din ve tasavvufun birbirinden ayrılmaz parçalar olduğunu anladı.

Gazali’den:

İnsanda ilk yaratılan dokunma duygusudur.Bununla sıcaklık,soğukluk, rutubet, yumuşaklık, sertlik gibi özellikleri idrak eder.Dokunma duygusu, renkleri ve sesleri katiyyen algılamaz.Bunlar dokunma duygusuna göre yok gibidir.Daha sonra insan için göz yaratılır.O, bununla renkleri ve şekilleri algılar.Duyuların en genişi budur..Sonra insanın işitme duygusu gelişir.İnsan onunla sesleri ve nağmeleri işitir.Sonra tatma duygusu yaratılır.Yedi yaşına yakın temyiz kudreti yaratılır.Böylece duyular aleminde bulunmayan, bu alemin dışındaki şeyleri kavrar.Daha sonra akıl yaratılır.Bununla vacip, caiz, imkansız gibişeyleri ve daha evvelki devrelerde bulunmayan halleri idrak eder.”

Aklın yanı sıra başka bir durum vardır.Orada başka bir göz açılır ki, insan bununla gaybı, gelecekte olacak bazı şeyleri görür.Temyiz kuvvetinin makulatı idrakte aczi gibi, akılda sonuncu özelliğin alanına erişemez.Sadece temyiz gücüne sahip birine, aklın idrak ettiği şeyler söylense , nasıl ki onu kabule yanaşmaz ve imkansız şeylerden sayarsa , bunun gibi bazı akıllar da nübüvvet hassasına sahip kimselerin idrak ettiği şeyleri kabul etmemişlerdir.Yaratılıştan kör olan kimse renkler hakkında ne bilebilir.”