KÖTÜ HUY/İYİ HUY

Kötü ahlâktan vazsgeçmesi çok zor: Vaktiyle bir adam, bir ermeni çocuğunu evlâd edinip besliyor, büyütüyor. Çok da zenginmiş; çiftliği miftliği varmış. Çocuğu evlâdı gibi tutuyor; ona ermeni olduğunu bile söylemiyor; fakat zamanla çocuk, kendisinin ermeni olduğunu öğreniyor; yavaş yavaş Ermenilerle temas ediyor, arkadaşlarını öğreniyor; içinde bir Ermenilik kanı kaynıyor. Nihayet bir gün, çocuk ölümcül bir hastalığa tutuluyor. Adam o kadar iyi bir insanmış ki, çocuğun öleceğini anlayınca, ona ermeni olduğunu, isterse eski dînine dönebileceğini söylüyor. Oğlan: “Hayır, dönmem!” diyor ama iki ırk arasındaki ezelî düşmanlık hissiyle, kendisine o kadar iyilik etmiş olan mânevî babasına bir fenalık düşünmekten de nefsini alıkoyamıyor. Birgün ermeni akrabalarını çağırıyor. Onlara: “Ben, bizim ağaya bir fenalık düşünüyorum; boğazımda bir ip yeri yapacağım; siz de ben öldükten sonra bu ip yerini göstererek, benim ağa tarafından boğulmuş olduğumu iddia eder, ondan istediğinizi parayı kaparsınız…” diyor, Ermenilerle anlaşıyor. Onlar gittikten sonra ağasına diyor ki, “Sana bir vasiyyetim var: Öldüğüm zaman boğazıma bir ip tak, beni bütün evin içinde sürüyerek gezdir…” “Neden?” “Son arzum evin her tarafını gezip dolaşmaktır. Şimdi ayağa kalkamıyorum; bârî öldükten sonra evin bütün odalarını gezmiş olayım.” Adamcağız “Peki” diyor ve çocuk ölünce, vasiyyetini yerine getirmek için çocuğu, boynuna bir ip takarak evde dolaştırıyor, sonra da çocuğun akrabaları olan Ermenileri çağırıyor. Onlar bakıyorlar ki, çocuğun boğazında ip yeri var, adamcağızı tehdîde başlıyorlar: “Vay! Sen bizim Kirkor’u boğmuşsun; seni Hükümet’e şikâyet edeceğiz!” diye korkutup malının yarısını kendi üzerine ferâğ ettiriyorlar… Bunun aksine, Yunus Emre de, öldükten sonra bile Molla Kasım’ı kurtarmış, îmâna getirmiş: Molla Kasım, Yunus Emre’nin aleyhinde atar tutarmış. Hattâ bir gün, mezarını bile açıp, onu oradan çıkarmak isterken, Yunus’un göğsünde bir kâğıtta: “Yunus! Sen bu sözleri eğri büğrü söyleme, seni siygaya çeker bir Molla Kasım gelir!” beytini okuyunca, yaptıklarına pişman oluyor ve “Bu adam hakîkaten büyük bir insanmış!” diyerek îmâna geliyor.