HERKES KENDİNE GÖRE GÖRÜR

Hiçbir şey, görüldüğü gibi değil, herkesin kendi görüşüne göre gördüğü gibidir. Çünkü herkes kendi kendini görür, ilmine, hâline göre görür. Gördüklerini de kendi aklına göre yorar. Onunçün herşeyi hoş göreceğiz… Bize iyi demişler, kötü demişler, ikisi de müsâvî olacak. İyi görememek zavallılıktır. Zavallı olana da acımalı. Amerika’da bir profesör varmış, talebelerinin karşısına geçtiği zaman önünü ilikler, ayakta dururmuş. Birisi diyor ki: “Hocam, neden talebelere karşı bu kadar hürmetkâr davranıyorsun?” “Yavrum, bunların içinde benden çok büyük, benden daha âlim insanlar var; onlar için ayağa kalkıyorum…” “Hangimiz acaba?” “Söyleyemem; içinizde gizli!” Biz de insanların hepsini birden, tefrîk etmeden seveceğiz… Onların kötülüklerini değil, iyiliklerini görmeye çalışacağız. Şu kötü! Şu iyi! Demeye hakkımız yok. Çünkü hepsi de insandır. İşte böylece, insan, önünden sonunu, sonundan önünü göremezse kurtulamaz. Tevâzu, insanların en büyük kemâlâtıdır. Fakat taklîd olmamalıdır. Taklîd olursa tabasbus olur ki bu da tevâzuun zıddıdır, aksidir.