ŞERİAT VE TARİKAT BİTERKEN BAŞLAYAN HAKİKAT DÖNEMİ

"Şeriat ve Tarikat biterken" tarifini şöyle anlamak gerekir. Hak Teala şekil yönü ağır basan şeriatı, şekil yönü ağır basan tarikat devrini bitirmektedir. 900 li miladi yıllarda Cüneyd-i Bağdadi hazretleri bir dostuna yazdığı mektupta Dünyevileşen Tasavvuf'un Yozlaşmasından bahsetmiştir.Dünyevileşme denilen ve yavaş yavaş sürekli bir şekilde ceryan eden davranışlar Tasavvufu zayıflatmıştır.Bu nedenler maddeleştirilirse şu sebebler olduğu görülür: 1-Maddi ihtiyaçlarnı karşılayacak kaynaklara yönelmeleri ile, 2-Ritüel ve teşrifatın , yani işin zahiri çevresinin ,ön plana çıkarılmasıyla, 3-Tekkelere , istidatlarına bakmaksızın, yeni müridler celb etmenin önem kazanmasıyla, 4-Dünyevi güç odaklarının güdümüne girmenin bir politika olarak kabul edilmesiyle, 5-Yaygın olmasa bile , bazı tarikatların alenen diğerlerinden daha üstün oldukları iddiasında bulunmalarıyla, 6-Bazı meşayiha veya pirana, Cenab-ı peygamber'de dahi bulunmayan vasıflar izafe edilmesiyle, 7-Bazı kimselerin divanlarına ya da eserlerine , olması gerektiğinden fazla önem atfetmesiyle, 8-Şeyhlik icazetinin layık olmayanlara, hatta seyrü süluk dahi görmemiş kimselere "teberrüken" dağıtılmasıyla, 9-Dervişleri maddi ve manevi yönden istismara kalkışan şeyhlerin ortaya çıkmasıyla, 10-Şeyhlik müessesesinin , çoğu tekke de bir hanedanlık gibi babadan oğula geçmesini mümkün kılan bir ananenin tesüsü ile ve 11-Şeyhlerin tarikat adabına uymayan tavır ve hareketleri ve müridleriyle laubali olmalarıyla gerçekleşmiştir.