ENE'L-HAK NEDİR?

 Enel Hak nedir? Ene'l-Hak (Ben hakk'ım), enellah(Ben Allah'ım) demek değildir.Bu iki söz arasında Kuran'ın beyanları dikkate alınırsa çok fark vardır.Kur'an Allah'ın hem zatından hem de tecellilerinden bahsetmektedir.Allah zatıyla tasavvurlarımızda vücut bulan şeylerden münezzehtir.O, zan itibarıyla bizim idrakimizce kavranacak halde değildir.Hz.Peygamber (sav), "Allah7ın zatı üzerinde değil;onun tecellileri üzerinde düşünün." derken bu inceliği açıklığa kavuşturuyordu.Allah7ın zatını ifade için lafz-ı Celal dediğimiz "Allah" kelimesini kullanıyor.

Allah'ın bir de bu alemde bize kudretini tanıtan tecellileri vardır.İşte bu tecelliler açısından O' nun bir çok ad aldığını görüyoruz.O, tecellisiyle aynı zamanda Hakk'tır.Allah'ın Hak şeklindeki tecellisi en mükemmel olanıdır.Zira Hak mahluk mukabilidir,zata en yakın tecellidir.

Her şeyin iki yüzü vardır.Rabbine bakan yüzü, kendine bakan yüzü.Ve "şey" kendine bakan yüzü itibarıyla adem(yokluk),Rabb'ine bakan yüzü itibarıyla vücut(varlık)tur.Bu yüzdendir ki arifler hakikat semasına yükselenin hakiki vahidden gayrı bir şey görmeyeceğine ittifakla karar vermişlerdir.Ancak bu keyfiyet onların bazılarında ilmi bir irfan olurken bazılarında zevk ve hal oluyor.Böylece gözlerinden çokluk zail olarak ferdaniyeti mahzda gark oluyorlar.Ve akılları kaybolarak mest hale düşüyorlar.Böyle olunca da Allah'ın dışında bir şey -hatta nefisleri bile-onlar için varlık ifade etmiyor.Gözlerinde Allah'dan başka şey kalmıyor.Kendilerini bu hal içinde o kadar yitiriyorlar ki akılları hakimiyetini yok ediyor.Tam bu anda bazıları Enel Hakk, bazıları Sübhani veya mafil cübbeti ilellah diyor.son ikisini Hz.Beyazıt söylemiştir.

Hallac şunu ortaya koymak istedi.Hak'la mahluk arasında asli bir uzaklık , açık bir ayrılık yoktur.Çünkü vahdaniyet bütün varlığı kuşatmıştır.Binanaleyh , nefsinin zahiri cephesinden gerçekten sıyrılan kişi hakiki varlhığıyla başbaşa kalır ki o da Allah'dır.Bu büyük erişte "sen", "biz","ben" diye bir şey yoktur.Bütün bunlar o anda tek şey oluvermiştir.Enel Hakk diye bağıran Hallac değil, bizzat Hak'tı.Nefsini öldüren Hallac'ın diliyle konuşan Allah..Tıpka Hz.Musa'ya ,alev çıkaran ağacın diliyle hitap ettiği gibi.