TESBİH ÜZERİNE

Tesbih üç çeşittir.Akıllıların,hayvanların ve cemadatın teşbihi.Akıllıların teşbihi konuşma ve muamelelerle,hayvanların teşbih ihtiyaç diliyle ve yaratıcılarının varlığına delalet etmeleri suretiyle , cemadatın teşbihi ise yaratma iledir.Bu, bütün mahlukat için geçerli bir özelliktir.Çünkü onlar, Allah'ın varlığını gösteren ayetlerin sergilendiği aynalardır.Akıllıların teşbihi , melek ve insan mahsustur.Meleğin teşbihi ,onun hayatta kalmasını sağlayan gıdasıdır.Bu teşbihler bir an kesilecek olsa melek derhal helak olur.Bu teşbih meleğin terakkisini de gerektirmez.Çünkü o tabiatı icabi tesbih edicidir.İnsanın teşbihi ise tabiatı gereği değil de emirle Hakk'ı tenzih etmesidir.Dolayısıyla bu, onun insanlık vasıflarını fani kılıp kendisinin sübbuhluk vasfı ile baki kılmak suretiyle insanın terakkisini gerektirir.insan kendi varlığından fani olunca da O onun vasıtasıyla konuşur.