ZİYA GÖKALP

Her iki dede tarafından müftü bir ailenin çocuğu olmasına rağmen ailesinden nasip alamayarak Batılı bir şekilde can veren ve Osmanlı'nın yıkılma sebepleri arasında sayılan ırki unsurları öne çıkartan ,İttihat ve Terakki'nin fikir babalığını yapan ve dine karşı tutumlarında Mustafa Kemal'in de izinden yürüdüğü Diyarbakırlı bir Kürt olmakla birlikte bu kimliği sonradan üstünden atan ruhi çalkantı içinde kalan bir şahsiyet. Lozan anlaşmasını müteakip Diyarbakır mebusu seçilerek inkılaplara düşüncesini kattı. Atatürk inkılaplarına düşüncesiyle öyle katılmıştı ki, Mustafa Kemal kendisi hakkında "fikir babam" demiştir. İsmi çok bilinmesine rağmen maalesef fikirlerinin bir kısmı deşifre edilip büyük kısmından söz edilmeyen şahsiyet.Eğer bu gün o kapatılan kısımlar açıkça deşifre edilse İslam'a inanmış insanımızın nazarında pul kadar değersizleşeceği şahsiyet. Dr.Abdullah Cevdet gibi ateistlere tilmiz olup Avrupalı Tanrıtanımazları üstad kabul etmiştir. Selanik'i mesken tutan Osmanlıya ihanet edenlerin içindedir. Siyasi inkılabın  yanında içtimai inkılap olan eski hayatın beğenilmeyerek yeni bir hayatın varlığını tesis etmekle ömrünü tüketenlerdendir. tabi ki bu yeni hayatta örnek batıdır. Doğumunda kendisine verilen Mehmet ziya isminden "Mehmet"i atarak Gökalp'ı tercih etmiştir. Zaten İslami bir kesim içinde doğup büyüyenlerin ruhi boşlukları çok derin olup "Mehmet" ismi dahi onu rahatsız etmiştir. Netice itibarıyla ziya Gökalp'e "Siyasi Türkçü" demek mümkündür. Ergün Göze'nin tespiti şu şekildedir:"Ziya Gökalp ittihat Terakki'nin hocasıdır. Osmlanlı İmparatorluğunu tasfiyeye götüren İttihat Terakki'den tarih bir gün hesap soracaktır.Bu işin fikri planda muhatabı Ziya Gökalptır" ziya Gökalp, dinsiz Abdullah Cevdetin fikirlerinden etkilenerek intihar girişiminde bulunur. Kurşun alın kemiğini deler içeride kalır. Beyne zarar vermemiştir. Ancak çıkartılamaz. Ameliyatını bir Rus doktorla beraber Dr.Abdullah Cevdet yapar ve alnındaki dikişi haç işaretine çevirir.