ALLAH'I GÖRMEK

Hacı bayram Veli hazretleri buyurmuştur ki: "Didar görmeyen yoktur.Cümle halk, didar görürler.Lakin cühela, bihaber olduklarından didar görmüyorlar ve görmez derler.Cehilleri kendilerine hicap olur. Halbuki didara hicab yoktur.Mesela; padişah tebdili kıyafetle insanlar arasına çıksa tanıyan hangi surette ise tanır, bilmeyen tanımaz.Hatta bilen birisi bilmeyen bir kimseye;"Padişah şimdi buradan geçti, gördün mü?dese" görmedim diye cevap verir ve yemin dahi eder. Hacı bayram veli hazretleri dahi:"Şarın kenarında didar görünür" demesi, yani harici süverden olursa enaniyetle görürsün.Zira didar görmekte kesret vardır. Rai,Mer'i,Ru'yet tekessürü iledir. Mer'i olan didar, zat,sıfat,efaldir. Şar kenaresi olan ef'al, evvel müşahede olunur.Badehu sıfat vesıfattan sonra zat görünür. Hüviyet ise ayn-ı şar olduğundan anda görmek yoktur Karagöz ve Hacivat oyununu icad eden Şeyh Küşteri hazretleri ise Karagöz perdesi ile cahillerin cehillerine, ve ehli şühud olan velilerin didar görmelerine ve ehli tahkik olanların hüviyyet ayn olmalarına misal kıldılar .Bilmeyen perde ardında taharrük eden ve söyleyeni görmez,perdede canlanan sureti görür.Bilen kimse perde kenarından görür ki , hareket eden ve konuşan suret değildir.Belki hareketten muharriki ve sözden söyleyeni müşahede eder.Amma perde dahiline girende asla ruyet-i suver(surat) olmaz.Belki perde dahilinde olan kendisi de,suretten birisi olur.Kezalik ol şar'a dahil olur ise şar'dan addolur.