BEYYİNE YAHUT HÜCCETÜL BALİĞA

Beyyine , açık hüccet demektir.Enfal suresi 8/42 ayetinde buyrulur:"Ta ki, Allah Teala ezelde işlenmesi layık olan hükm ede!Zirahelak olan kimse beyyineden helak olur ve hayat bulan kimse debeyyineden diri olur" Enam 6/149 ayetinde :"Allah için hücceti baliğa sabittir; ve eğer murad ede idi , sizin hepinize hidayet ederdi". Beyyine den ve hüccetül baliğa dan murad , insanın istidad lisanı ile Hak'dan talep ettiği şeydir ki onun ayn-ı sabitesi ilmi ilahide o surette zahir oldu; ve kazayı ilahi dahi kulun bu talebi üzerine vaki olmuş ve kul hakkında onun meydana gelmesini murad etmiştir.Bu nedenle bir kimseye hayır ve şerden ne gelirse kendinden gelir ve bu hususta hiçbir müessiri harici yoktur.Hakk7ın kulları üzerine olan hükmü , onların kabiliyetleri iktizasınca  ve istidatların mucibincedir.Hak'dan ne talep etmişlerse ister iyilikten ister kötülükten onların layık olduğu şey eksiksiz ve noksansız kendilerine ata ve in'am olunur.Ehli gaflet bunun böyle olduğunu bilmez.Zannederler ki , kendilerine isabet eden , nefislerinin haricinden gelmiştir.Fakat kamiller herkesin kendi nefsinde bilkuvve mevcud olan şeyin fiilen yine kendisinden husule geldiğini bilir.Doğan kuşu mesabesinde olan kamiller sultan tarafına, karga kuşu mesabesinde olan nefsani kimseler mezbelelik tarafına giderler.Karganın zevki bu dünyada çöplükteki kemik ve kokmuş nesnelerdir