ESMAYI HAS VE ESMA-YI AA-MM

 Her insanda , yaratılış itibarıyla tüm esmalar olmasına rağmen , bunların büyük bir kısmının üstü örtülüdür.Meydanda görünen kişinin has esmasıdır ve bu, sırat-ı müstakimidir. Halk arasında "can çıkmadıkça huy çıkmaz" diye nitelendirilen vasıf , kişinin bu esmayı hassı dır ve o kula allah tarafından verilmiştir.Bu Cemali yahut Celali özellikte olabilir.
İnsanın ismi hassı Kabe'ye, diğer esmalar ise bunun etrafında tavaf eden hacı adaylarına benzetilebilir.İnsanda gizli olan esmalar terbiye ile meydana çıkarılmaktadır.İnsanın ismi hassı hoşlandığı şeylerdir.Dünyada bir mürşide gitmek mevcut tohum kalitemizin artırılması ve ıslahıdır.Her insanın bir veya bir kaç hakim esması onun ana karakterini meydana getirir.Esmayı has denilen esas esma adeta bir ayna gibi diğer esmaların özelliklerini yansıtır.Sonuçta insan hiç sevmediği halde bir an kavgacı olabilir.Daha sonra da yaptığına pişman olup iyi bir esmanın tesiriyle kavga ettiği kişiden özür diler ve onunla barışır. 
Esmayı has sadece insanlara mahsus olmayıp tabsiatta her şey Allah'ın bir esmasının mazharı olmuştur.Mesela sütte hem Hayy hem Muhiy esması olduğu için çocukların en besleyici gıdasıdır.Bitkilerin , hatta gıdaların da has esmaları vardır.
Keza elma armut yumuşak çekirdekli, kaysı şeftali sert çekirdeklidir. Bu iki gurup kendi aralarında aşılanabilirler amma birbirleriyle aşılanamazlar, çünkü bu guruplar birbirlerinin aşısını kabul etmezler. İnsanlar arasında guruplaşmanın nedeni de , esma uyum yahut uyumsuzluklarıdır.