Mesnevî’nin ilham kaynaklarına gelince bunları, Kur’an-ı Kerim, hadis-i şerifler, siyer, tasavvufî, irfânî ve edebî eserler şeklinde sıralamak mümkündür. İçinde barındırdığı bu zengin muhteviyâtı Hz. Mevlânâ, “Bizim Mesnevî’miz vahdet dükkânıdır, orada Allah’tan başka ne görürsen o puttur.” beyitiyle özetlemiştir. Ona göre Mesnevî’nin manzum bir elbise ve hikâyeler sûretinde aktardığı Hakk’ın varlığından gayrı bir şey değildir. Elest bezminde verdiği sözü hatırlamak isteyen gönül yolcuları Mesnevî aynasında bu yolculuğun hangi durağında kaldıklarını ve asıl menzile nasıl ulaşacakları sorusunun cevabını bulurlar. Bununla birlikte Mesnevî, hikâyelerinin suretinde kalanlara Nil suyunun Fir’avn’ın kavmine karşı kana dönüşmesi gibi olur. Mesnevî’den fayda kesb etmek Hz. Musa’nın kavmi gibi sabır vasfının tâlibinde bulunma zaruretini iktizâ eder.
Mesnevî hikâyelerinin başlıklarına bakıldığında, yaklaşık olarak 950 başlıktan oluşan Mesnevî’nin elli küsur başlığını ayetlerin, elli üçünü ise hadislerin oluşturduğunu görürüz. Kimi zaman da beyitte geçen bir kelime doğrudan Kur’an’a işaret eden bir telmih olarak karşımıza çıkar ki bu nevî telmihlerin henüz bir tasnifi yapılmamıştır. Nitekim Mesnevî’de “‘Lâ nüferriku beyne ehadin min rusulih’ (Bakara, 2/285) hakkında”, “‘Nerede olursanız olun o sizinle beraberdir.’ (Hadid, 57/4) beyanındadır”, gibi müstakil ayetler konu başlıkları olarak karşımıza çıkarken kimi beyitlerde de Hz. Mevlânâ okuyucusunu, “‘Hel etâ’ suresi bu ma’nâya şâhittir”, “Eğer sen şu vuslat muhabbetinin şerhini istersen, ‘Ve’d-duhâ’ suresini oku!” gibi yönlendirmelerle Kur’an-ı Kerim’le okuyucusunu buluşturmaktadır. Öte yandan Kur’an-ı Kerîm’de adı ve mücadelesi anlatılan peygamberler ve kavimlerinin tutumları da Mesnevî’nin konu başlıkları arasındadır. Bu noktada Mesnevî’nin Kur’an tefsîri olduğunu söylemek onun hakkını teslimden öte bir şey olmaz, nitekim Mesnevî’ye “mağz-ı Kur’an” (Kur’ân’ın özü) ta’bîri, temelindeki bu sağlam irtibata müsteniddir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder