10. Soru: Hak ve halk ile ilgili isimler hakkında açık anlatımlarınızı sunabilir misiniz?
Cevap: Vücud yani, varlık var olan olmaz, ancak suretle olur. Suretten maksadım; yer, gök, ay, güneş, yıldız, üç doğuş ve kâinatın tamamıdır. Suret, yaratılmış olduğu yönüyle, yani meydana gelen olduğu yönüyle gerçek mânâda vücud, yaratıcı ve meydana getirendir. Kudret ile var olduğundan vücud Kâdir ismini alır. Tasvir (söz, yazı ve resim ile tarif) olunduğundan varlık olan vücud Müsavvir ismini alır. Suretlerin ayakta duruculuğu ile Kayyum ismini alır. İlâh ile ilgili isimler böyledir. Gelelim suretlerin vücudu olmaz, ancak bil hâl ile içinde bulunduğu hâli ise, ya durucu, ya da harekettir. Böylece duruculuk ve hareketlilik ile de isim alır. Taş, ağaç, hayvan gibi suretin diğer hâli vardır ki, ihtiyaç ve rızık gibi şeylerdir. İşbu suretlerin ihtiyacından, vücud Gani ismini alır. Ve rızka ihtiyacından Rezzak ismini alır. Suretlerin kayıtlı ve belirli vakitte son bulan olmasından varlık olan vücud misli ve mekânı olmayan ismini alır.
İmdi: Suretlerin meydana gelen olma yönüyle vücud Ol ismi alır, yok olma özelliği ile ahir (son) ismini alır. Suretlere özel bir kısım haller vardır ki, kendini öven, yiğitlik, utanma ve edep gibi şeylerdir. Bu isimlerde suretlere nispet edilir. Onun içindir ki, suretlerin gerekliliğinden bu isimler suretlerle durucudur. Diğer bir kısım isimler dahi vardır ki, onlar dahi görünen suretlerin isimleridir. Toprak, hayvan, ağaç, taş gibi şeylerdir. Bu suretler yönüyle isimlerin üç mertebesi vardır.
Biricisi: Hakk’a ait isimlerdir ki, yukarıda açıklanmıştı. Misali ve mekânı olmayan gibi şeyler.
İkincisi: Halka ait isimlerdir ki, insan, hayvan, taş, ağaç gibi şeylerdir.
Üçüncüsü: Hislere ait isimlerdir ki, kendini övme, yiğitlik, utanma gibi şeylerdir. Âdem aleyhisselâma öğretilmiş olan bu üç kısım isimlerdir. Çünkü isim bilinmeyince kelam var olmuş olmaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder