SORULAR VE CEVAPLARI

Ehli tasavvufun kullandığı mecaz dili nedeniyle ehli şeriat nezdinde oluşturduğu tereddütün varlığını bildikleri için 17. yüzyılda yaşayan Niyazi mısri hazretleri "Sorular ve cevaplar" isimli risaleyi yazmıştır.Bu risalede der ki: "Tasavvuf ehli , şeriatta haram olan bazı şeylerin helal olduğuna zahib olmuş gibi geliyor.Zira övüyorlar.Mesela ; şarap ve meyhaneyi, kadeh ve kadeh veren mahbubu, o mahbubun zülfünü, benini ve yanağını methederler..Hatta , yüzündeki ayva tüylerini Kur'an a teşbih ederler.Bunlar nedir ve ne demektir, diye sorarsan cevabım şudur: Bu sufiler zümresi , taklidi imandan tahkiki imana geçmişlerdir.Bu sebeble onlar;, eşyanın zahirinden batınına , suretinden manasına sefer etmişlerdir.Cümle eşyayı aslında olduğu gibi görmüş ve bilmişlerdir.Bu sebeble çoğu sözleri mana aleminden gelir.Şarap demekten muradı marifetullahtır.Bunun sonu muhabbetullaha gider..Yani irfan duygusudur ve aşktır.Aşk ve muhabbet aynı manaya gelir..Meyhaneden murad kamil mürşidin gönlüdür..Zira, orası Allah sevgisinin hazinesidir.Kadehten murat ise ; Hak talebine yaptığı ismi Celal telkinidir.Ya da dilinden dökülen marifeti ilahiyeye dair sözlerdir.Salik onları dinledikçe verdikleri zevkle mest olup , aklı bir şeye ermez olur. Mahbuba gelince mürşidi kamilin kendisidir.Gönül, onun manevi halini tam ve her bir nakşını yerli yerinde bulduğundan muhabbet eder.Salike, mürşid-i kamilin derununda saklı marifi ilahiye yüz gösterip her bir işini ayrıca batını sıfatlarını iyice bilip anlayınca , kendisine zahirdeki sevgiliden binlerce kat üstün görünür.Zira bu candır öbürü ise ten. "Zülf" ise mürşidin, talip mertebesine inip ona cazip kelamlar etmesidir."Ben" ise mürşidin , bazı bazı istiğna alemine geçişi ve orada ki visal denizine dalışıdır.O anda mürşit, irşattan müstağni olur. "Yanak" murat ise mürşid talibe göründüğünde , iki cihan gikrini içinden söker , hatta kendi vücudunu dahi yok gösterir.O da budur. "Yüzündeki ayva tüylerinin Kur'ana teşbih edilmesini" şöyle izah edebeliriz.Burada yüzden murat ahlakı ilahiyedir.Ki o mürşit "ahlakı ilahiye ile ahlaklanınız" hadisi şerifinin manasında özünü bulmuştur.O büyük zatların yukarıda geçen işaretli sözlerden muratları, işte bu ahlak derecesini bulmaktır"(Niyazi Mısri-El-Esileti Ve'l Ecvibe)