EŞYANIN HAKİKATI

"Her neye baksan gözün bil sırr-ı Süphan andadır Her ne işitse kulağın mağz-ı Kur'an andadır" (Gözün her neye baksa bil ki Süphan olan Allah7ın sırrı ondadır.Kulağın her ne işitiyorsa Kur'an'ın özü/ruhu ondadır) "Her şeye mahluk gözüyle baksan ol mahluk olur Hak gözüyle bak ki bi-şek nur-ı Yezdan andadır" (Niyaz-i Mısri) Her şeye mahluk/yaratılmış gözüyle baksan sen onu mahluk görürsün.Sen bu çokluğa Hak gözüyle bak ki şüphesiz Allah'ın nuru/vahdet oradadır "Kesret-i emvaca bakma cümle bir derya durur Her ne mevci kim görürsün bahr-i umman andadır" (Dalgaların çokluğuna bakma , onların hepsi bir deryadan ibarettir.Gördüğün her bir deryada umman gizlidir) "Vahdeti kesrette bulmak kesreti vahdette hem Bir ilimdir ol ki cümle ilmi irfan andadır" (İlahi birliği çoklukta , çokluğuda birlikte bulmak öyle bir ilimdir ki aradığın bütün ilim ve irfanın hepsi onda mevcuttur) "İbret ile şeş cihetten görünen eşyaya bak Cümle bir ayinedir kim vechi rahman andadır." (Altı yönden görünen eşyaya ibret gözüyle yani hakikatini enfüse dönüştürerek bak.Bütün eşya bir tek aynadır ki Rahman'ın yüzü onda görünür) "Söyleyen ol söylenen ol gören ol görünen ol Her ne var a'la vü esfel bil ki canan andadır" (Söyleyen,söylenen,gören ve görünen O'dur.Yukarıda ve aşağıda her ne var ise bil ki sevgi onlardadır) "Mazhar-ı tammı veli adem yüzüdür şüphesiz Künh-i zatı hem sıfatı cümle yeksan andadır" (Hakk'ın tam zuhur ettiği varlık şüphesiz Allah dostu /veli/ bir insan yüzüdür.Hakk'ın zatı/esmai ilahiyyesinin özü/ ve cümle sıfatları onda toplanmış, ondan açığa çıkmıştır." "Haşr u neşr ile sırat u duzah u malik azab Hem dahi Rıdvan u cennet hur u gılman andadır" (Haşır ve neşir/herkesin dirileceği kıyamet günü / ile sırat köprüsü ,cehennem ve cehennem bekçisi melek veazab hem dahi cennet ve Cennet'in bekçisi melek,huri ve gılman hepsi vahdet içindedir) "Görünen sanma Niyazi'nin heman sen mülkünü Gönlü bir viranedir kim genc-i pinhan andadır" (Sen heman Niyazi'nin vücudunu bu gördüğün vücuddan ibaret zannetme.Onun gönlü yıkık bir yerdir kim, gizli hazine /Hakk7ın zat sırrı/onda gizlidir.