ALLAH HER VARLIĞIN ANASIDIR

Hayvanların çoğu insana benzer. Dört ayaklı hayvanları, iki ayakları üzerine kaldırsak, aynı â’zâ ve teşkilât, bizim gibi onlarda da vardır… Hiç fark yok. Onlar bize benziyorsa, biz de onlara benziyoruz demektir. Bizi, onlardan ayıran ve insanı onlara sultan eden şey, akıldır. İnsandan başka hiçbir mahlûk, aslını düşünemez. Her insanda akıl vardır; fakat insanı bu akıldan daha yukarı götürecek olan şey, aklın içindeki akıldır. Bazı insanları diğer insanlardan ayıran şey de, işte bu, aslını arama, aslına doğru atılma meziyyetidir… Atlama yapamadıktan, aklın sıkıntı ve şüphelerinden kurtulamadıktan sonra hayvanî bir hayat sahibiyiz demektir. Hayvan, hemcinsini koruyamaz. Çünkü yaradılışta, bu kabiliyyet kendisine verilmemiştir. Bu kabiliyyet insana verilmiştir. Onun için, insanları gücümüzün yettiği kadar sevmeli, korumalı, onlar incinince incinmeli, onlardan bize gelen zararları hoş görmeli ve onları affedebilmeliyiz… Bundan sonrasını söz ifade edemiyor. Bu hâle gelen insanda şefkat hâli, analık hâli tecellî ediyor. Maddî analar, çocuklarına, iyilik ediyoruz diye fenalık da edebilirler, çünkü şefkat tekâmül edince hesap kitap, ölçü kalmaz. Manevîyyetin anası da şefkat menbaıdır; fakat onda çocuk analarındaki bu şefkat ölçüsüzlüğü, bu nâkıslık yoktur. O, her bakımdan eksiksizdir. Habîr’dir, Basîr’dir, Alîm’dir. O, her zerrenin anasıdır. Her varlığı doğuran, bu âleme veren, tâlip olunca tekrar kendisine alan O’dur; fakat biz tâlip olmayınca almaz. Kanunu böyledir. İltimas bilmez. Şu Arap, şu Türk bilmez. Çünkü (Elhamdülillâhi Rabbil’âlemin) demiştir. Çünkü her varlığın anasıdır; hiçbirinin incindiğini istemez. İncitenden ayrı incinenle beraberdir. İncitenle de bitişik amma, onunla “Celâl” sıfatıyla bitişik; incinenle ise “Cemâl” sıfatıyla. Biz de yönümüzü Allah’a döndüysek, söyleyeceğimiz sözlere çok dikkat etmeliyiz. Bilelim ki, kimi incitiyorsak, Allah’ı incitiyoruz.