SOHBETLER

Sen gönlüne tımarhane kurmuşsun, Varı, yoğu içine doldurmuşsun, (Emre)! Ayık! kapısında durmuşsun; O saraydan onları kov da sen kal. diyor. Onları koğduktan sonra, bu insanların ne kadar tatlı olduğu anlaşılır. İşte o zaman, yine bir doğuşta denildiği gibi, bütün insanlar gözümüze Hz. Yusuf gibi görünür. Sabahtan kalktım da eyledim nazar; Hazreti Yusuftan kurulmuş Pazar; Karşıda Zeliha zülfünü tarar, Kendinden kendine görünmek için. Buradaki sabah, ahlâk gecesinden kurtulduktan sonra kavuşulan sabahtır. Göz o vakit bu “bâzâr-ı âlem”deki insanları hep Hazreti Yusuf gibi görür. Gözün görgüsü değişince Hak sözlerin mânâsı anlaşılır. Mısrî Niyâzî: (Sûre-i Necm”i oku, anlagıl vahy-ı Hakkı) diyor. Böyle deyince, birçok insanlar yıldızlara, aya, güneşe tapıyorlar. Hâlbuki ayla güneş, bizim herhangi bir müşkilimizi halledebilir mi? İnsanda öyle aylar, güneşler var ki bu maddi ay ve güneş bize mahkûmdur. Gözümüz kör olsa ayı ve güneşi nasıl göreceğiz? Ay bir kaya parçası, güneş ise bir ateş küresidir; yani ikisi de cansızdır. Cansız olan bir şey bize söz söyleyebilir mi? Hâttâ Kur’ân, bize kendi içindeki âyetleri tefsîr ve izah edebilir mi? Kur’ân’ın esrârı, ancak (Yok olmuş bir insan)dan öğrenilebilir. O (Büyük Kudret), sözlerini bu yok olmuş insanın ağzıyla söyler. Bunun sözlerini O’nun “Kelâm”ı olarak dinlemeliyiz. O “Vahdet Noktası”, bu yok olmuş vücuttan söylediği müddetce “Elif”tir. O (Kudret), bir vücudu terk ettikten sonra, bu ölmüş vücudun isminden hiçbir suretle istifâde edilemez. O “Hay” varlık, yeni bir “diri”den söylemeğe başlar; bu sefer ondan istifâde etmeli. İstifâde, ancak (Elif)ten olur. (Nokta)dan istifâde edilemez. Nitekim, deryâdan kimse su içemez. Deniz suyuna dilini değdirir değdirmez “ö” dersin. Tuz, hayatın cevheri olduğu halde, deniz suyunda çok fazla olduğu için midemizi bulandırır.